جوان آنلاین: به اعتقاد مدیر مرکز آموزشی، توانبخشی و رفاهی سالمندان یادگار به طور کلی دوران بازنشستگی همانگونه که می‌تواند دورانی باشد که فرد را به سمت گوشه‌گیرتر شدن ببرد به همان اندازه می‌تواند فرد را به سمت فعال‌تر شدن برد. مرجان میرزایی دکترای روانشناسی و سلامت در مورد بازنشستگی می‌گوید: بازنشستگی صرفاً به این معنا نیست که فرد ضعیف و ناتوان در انجام امور خود شده است یا به این سمت پیش می‌رود. بازنشستگی معمولاً بر اساس قواعد، قوانین و سن و سال حاکم بوده و شخص ناچار به ترک کار بوده در حالی‌که شخص سالم و توانمند و در عین حال با تجارب بالا قادر به کار کردن است و می‌تواند با نکات و مهارت‌هایی که نیرو‌های جوان‌تر مسلط نیستند در کسوت یک مشاور انجام وظیفه کند. به اعتقاد وی شاید شغل‌ها تغییر کند، اما شخص می‌تواند نیرو‌های جوان‌تر تربیت کند و با آموزش جوان‌ها به سمت بالاتر رفتن کارکرد‌های فعالیتی جوانان برود. میرزایی بیان می‌کند: بسیاری از بازنشستگان ما توانمند هستند و می‌توان از توانایی و مهارت‌های آنان در حوزه‌های مختلف استفاده کرد.
وی در حوزه حفظ عزت نفس این افراد و تلاش خانواده‌ها برای همراهی با سالمندان و بازنشستگان در خانواده اینگونه توضیح می‌دهد: با بازنشستگی سطح درآمدی افراد کمتر می‌شود و میزان زمان‌هایی که با خانواده می‌گذراند تغییر و البته که اختلاف نظر با آن‌ها کمی بیشتر خواهد شد. از آنجایی که اختلاف دیدگاه‌ها و منش‌ها با سایر اعضای خانواده تغییر می‌کند، در نتیجه نیازمند همسویی بیشتر سایر اعضای خانواده خواهند بود، چراکه با تغییر شأن و منزلت اجتماعی و از دست دادن جایگاه قبلی عزت نفس آن‌ها کم شده است، فرد بازنشسته وجهه کاری ندارد و خانواده می‌تواند با مشورت گرفتن به حفظ عزت نفس او کمک کند.
مدیر مرکز آموزشی، توانبخشی و رفاهی سالمندان در توضیح بیشتر بیان می‌کند: خانواده‌ها در حوزه‌های مختلف مشورت کنند و در تصمیم‌گیری‌ها نظر فرد بازنشسته را جویا شوند و آن را ملاک عمل قرار دهند، اگر قرار است کاری راه‌اندازی شود، از فرد بخواهند تا به عنوان مطلع و آگاه و برای ارائه اطلاعات کنارشان حضور داشته باشد.
وی به مثال دیگری اشاره و بیان می‌کند: اگر خود شخص با فضای مجازی آشنایی ندارد، خانواده چنین شرایطی را برای او فراهم کنند، یعنی امکان فعالیت او در فضای مجازی را فراهم کنند تا با همان تخصصی که در طول سال‌های فعالیت داشته بتواند به سایر افراد اطلاعات و آگاهی بدهد. در واقع حسی را که برای از دست دادن جایگاه اجتماعی خود داشته است برای او جبران کنند.
ایجاد حس امنیت و مرور خاطرات و تجارب
میرزایی با بیان راهکار‌های دیگر می‌گوید: خانواده‌ها در خانه برای فرد سالمند و بازنشسته حس امنیت ایجاد کنند تا حس سر بار داشتن نکنند و از بودن کنار آن‌ها برای زمان بیشتر لذت ببرند و این حس را القا کنند که بودن آن‌ها باعث خواهد شد تا از تجربیات و خاطرات زندگی گذشته بیشتر مطلع شوند که در واقع با چنین تفکر و نگاهی برای مواجهه با فرد بازنشسته می‌توانند عزت نفس او را حفظ کنند تا از آسیبی که در اثر ترک جایگاه اجتماعی می‌خورد، اثرپذیر نشود و به صورت جدیدی به زندگی جدید خود ادامه دهد.
یکی دیگر از ابعاد مورد اشاره میرزایی تعامل با سایر افراد و گروه‌های همسن و سال است. وی در این زمینه اظهار می‌دارد: عضویت در گروه‌های مختلفی که همسن و سال و با تفکرات شبیه یکدیگر و سابقه کاری مشابه هم هستند بسیار مفید است، چراکه حرف مشترک دارند و یکدیگر را متقابلاً درک می‌کنند و همین به شخص بازنشسته و سالمند کمک می‌کند تا به سمت انزوا، گوشه‌گیری، خانه‌نشینی و افسردگی نرود و توانمندی خود را از دست ندهد.
این دکترای روانشناسی و سلامت توضیح می‌دهد: بعد از بازنشستگی به دلیل تحرک و فعالیت کمتر از نظر جسمانی دچار ضعف خواهند شد و همه این‌ها افسردگی را تقویت می‌کند و سالمند هر قدر تلاش کند از این دایره بیرون برود موفق نخواهد شد، چراکه با آسیب شناختی قابلیت برگشتی وجود نخواهد داشت، پس باید پیشگیری کرد.
دورانی برای پویایی و فعالیت بیشتر، اما ساده‌تر
به اعتقاد وی به طور کلی دوران بازنشستگی همانگونه که می‌تواند دورانی باشد که فرد را به سمت گوشه گیرتر شدن برد به همان اندازه می‌تواند فرد را به سمت فعال‌تر شدن ببرد.
وی در توضیح بیشتر بیان می‌کند: همه افراد یکسری موارد را در گوشه ذهن داشتند که به دلیل مشغله‌های کاری و مسئولیت‌ها امکان پرداختن به آن را نداشتند، اما اعضای خانواده برای فردی که به عنوان بازنشسته در خانواده بوده، باید تلاش کنند تا او علایق و آرزو‌های خود را پیش ببرد. مثلاً اگر شخصی نقاشی و آواز و سفر کردن را دوست داشته نیازمند حمایت است تا موارد مورد علاقه را به کمک خانواده پیگیری کند.
میرزایی بار دیگر با گوشزد کردن موضوع «شناختی» در دوران سالمندی می‌گوید: موارد شناختی به افراد کمک می‌کند تا دیرتر به سمت آلزایمر بروند.
مدیر مرکز آموزشی، توانبخشی و رفاهی سالمندان با تأکید بر سبک زندگی سلامت محور بازنشستگان و سالمندان اظهار می‌دارد: البته ما دقیقاً نمی‌توانیم بگوییم دوران بازنشستگی چگونه سلامت محور باشد، اما باید جامعه را آگاه کنیم تا برای داشتن دوران سالمندی سالم، در دوران جوانی ملزم به رعایت یکسری موارد شوند.
به اعتقاد وی ورزش روزانه، تغذیه مناسب، دوری از استرس و سایر فاکتور‌هایی که برای اشخاص سالم است باید در دوران جوانی رعایت شود تا افراد، سالمندی با نشاط و سلامتی را طی کنند.
داشتن برنامه مدون برای سالمندی
میرزایی تأکید می‌کند: در صورتی که فردی بنا به دلایل مختلف دوران جوانی را با هدف داشتن دوران با نشاط در سالمندی طی نکرده است باید در دوران سالمندی برنامه مدون داشته باشد که داشتن کلاس‌های ورزشی و روزمره و بر طرف کردن مشکلات پزشکی و داشتن زندگی سلامت محور زیر نظر پزشک می‌تواند به فرد کمک کند تا کمتر آسیب ببیند.
این کارشناس سلامت سالمندی می‌افزاید: فضای زندگی سالم و مناسب‌سازی شده و نیز خود مراقبتی برای افراد دچار دیابت و فشار خون بسیار اثرگذار است و به فرد کمک خواهد کرد، بنابراین باید افراد بدانند چگونه مغز خود را فعال و پویا نگه دارند تا بدن را به سمت سلامت محوری پیش ببرند.
تشویق برای رفتن به کلاس‌های ورزشی، کسب مهارت جدید و کلاس‌های مورد علاقه از دیگر موارد مورد اشاره از سوی میرزایی است. وی به خانواده‌ها توصیه می‌کند: به سالمندان پیشنهاد دهید تا در حوزه‌هایی که مهارت دارند به سمت آموزش دادن به سایرین قدم بردارند.
به اعتقاد وی حل جدول بسیار مهم بوده و در این میان مسیر‌های رفت و آمد را گاهی تغییر بدهند تا ذهن یک سالمند فعال و پویا بماند.
ضرورت ارتباط با همسالان و برخورداری از تفریح
ارتباط با همسالان یکی از موارد مهمی است که میرزایی بر آن تأکید کرده و در باره آن توضیح می‌دهد: فردی که به سن ۶۰ یا ۶۵ رسیده و دوران پر فراز و نشیبی داشته، در دوران سالمندی و بازنشستگی و تنهایی ممکن است فکر کند مشکلات مختلف برای من بوده است، در نتیجه این مسائل را بزرگ کند و به سمت افسردگی برود، اما قرار گرفتن در گروه همسالان به آن‌ها کمک می‌کند تا بدانند درد‌های مشترک زیاد است و همه مسائل به تنهایی بر دوش آن‌ها نیست.
تفریح یکی دیگر از مسائل مهمی است که به اعتقاد این کارشناس سلامت سالمندی متناسب با سن و شرایط شناختی آن‌ها باید تحقق پیدا کند.
وی تأکید می‌کند: اگر قرار باشد مسافرتی برنامه‌ریزی شود باید محدودیت‌های حرکتی آن‌ها در نظر گرفته شود و مکان اسکان را مناسب‌سازی شده با مشکلات یک سالمند در نظر گرفت تا سالمند با خیال آسوده از سفر خود استفاده کند و نگران این نباشد که سلامت او مورد تهدید قرار می‌گیرد.
استفاده از بازی‌های فکری و حرکتی ساده
میرزایی توصیه می‌کند: برای سالمندان می‌توان از بازی‌های فکری و نیز بازی‌های توأم ساده فکری حرکتی استفاده کرد و لازم نیست بازی پیچیده باشد، بلکه بازی ساده‌ای که در عین حال همراه با تفکر باشد مثل پرتاب توپ رنگی در سبد‌های مربوط به خود به سلامت سالمند بسیار کمک خواهد کرد.
وی تأکید می‌کند: به مشکلات خلقی سالمندان باید به شدت توجه کرد. کسی که قبلاً فعال و پویا بوده و بعد در حال انزواست باید مورد توجه قرار گیرد و مشکلات او از سمت خانواده‌ها پیگیری شود، چراکه آنان مشکلات شناختی دارند و همین مشکلات شناختی بعد از گذشت چند سال تبدیل به آلزایمر و سایر موارد می‌شود.
دادن مسئولیت‌های ساده
میرزایی می‌افزاید: نباید مسئولیت‌های شخص سالمند را از او بگیریم مثلاً اگر قبلا خرید می‌کرده بگوییم نه خرید نکن و نمی‌توانی، بلکه باید ابزار‌هایی فراهم کرد تا آن مسئولیت را برای آن‌ها تسهیل کند مثل خرید ساک مناسب که امکان خرید را برای آن‌ها راحت‌تر می‌کند.
به اعتقاد مدیر مرکز آموزشی، توانبخشی و رفاهی سالمندان گپ و گفت با فروشنده و خرید کردن و اطلاع از شرایط جامعه باعث می‌شود سلامت شناختی سالمند حفظ شود.
وی در پاسخ به این سؤال که چگونه می‌توان به سالمند کمک کرد تا احساس بیهودگی نکند، گفت: در جامعه ما با بازنشستگی و سالمندی و از دست دادن برخی توانایی‌ها، مسئولیت افراد کم‌کم گرفته می‌شود مثل اینکه رانندگی یا آشپزی نکند، در حالی‌که سالمند با چنین برخوردی توانمندی‌های موجود خود را هم از دست می‌دهد در نتیجه خانواده‌ها نباید مسئولیت‌های فرد بازنشسته و سالمند را از او سلب کنند، بلکه باید او را برای انجام کار همراهی کنند و بدون نکته سنجی نظارت بیرونی داشته باشند. اینچنین به عزت نفس سالمند کمک خواهند کرد.
تشویق کردن برای یادگیری مهارت جدید
به اعتقاد این کارشناس سلامت سالمندان، تشویق کردن افراد سالمند به یادگیری مهارت جدید به افزایش سطح عزت نفس و اعتماد به نفس آن‌ها کمک می‌کند، چراکه وقتی یک سالمند بداند آفریننده است به خود باوری بیشتری رسیده و این حس را ندارد که با بالارفتن سن فردی به درد نخور و بی‌فایده است.
میرزایی با تأکید بر اینکه ما باید باور کلیشه‌ای «سالمند نمی‌تواند» را از ذهن حذف کنیم، خاطرنشان می‌کند: سالمندی می‌تواند دوره‌ای درخشان و جدید در زندگی افراد باشد و کسانی که به خاطر مشغله و مسئولیت اجتماعی و فرزندان سال‌ها زمان کمتری برای رسیدگی به خود داشتند در دوره سالمندی زمان طلایی برای رسیدن به علایق و آرزوهایشان دارند، پس باید این امکان را برای آن‌ها فراهم کرد. مهارت جدید، تجربه جدید و روابط جدید حتی به لحاظ عاطفی به سلامت شخص سالمند کمک می‌کند و خودمراقبتی آن‌ها را بیشتر خواهد کرد.
